Viši sud u Šapcu

                                                                      I S T O R I J A T

I   PRAVOSUĐE U PODRINJU U XIX VEKU   1)

 Postoji mišljenje da je sud nahijski u Šapcu postojao od 1805 .godine, ali pisani dokumenti potvrđuju da je uspostavljen 1807.godine sa članovima suda : Andrija Vitomirović iz Drenovca ,Ostoja Spuž iz Šapca , Stanko N. iz Bošnjaka I Teodor N. iz Šapca. Sud ( Magistrat ) je postojao i radio do 1812.godine , kako se vidi iz sačuvanog Protokola Šabačkog Magistrata od 1808 godine - 1812.godine .

Posle Drugog srpskog ustanka sud u Šapcu je osnovan po Uredbi Kneza Miloša 01. jula 1823.godine, a počeo sa radom 13. jula 1823.godine . Za prvog predsednika izabran je Sima Mijailović - Sloma . Sud je u ovo vreme i potom više puta menjao naziv : ''Magistrat nahije Šabačke  ''  Sud Šabački ,'' Sud Nahije Šabačke'',  ''Magistrat Šabački'' , ''Izpravičestvo okružja Šabačkog ''- 1835.godina,  ''Magistrat Okružja Šabačkog'' - 1837. godine , a od 1838.godine ''Sud Okružja Šabačkog ''.

Prema Ustavu od 838.godine u Srbiji su tri vrste sudova: Primiliterni ( kasnije Opštinski ) , Okružni i apelacioni, a kasnije je osnovani četvrti Vrhovni sud. U Podrinju su Okružni sud u Šapcu za Okrug Šabački i Okružni sud u Loznici za okrug podrinjski. Od 1823.godine do1900.godine u Okružnom sudu u Šapcu je bilo 29 predsednika suda a 83 sudije , da bi u Okružnom sudu u Loznici ( od osnivanja 1834.godina do 1900.godine ) bilo 22 predsednika i 56 sudija.

1.)Podaci iz knjige Pravo, pravda i pravosuđe u Podrinju.

II   PRAVOSUĐE U PODRINJU U XX VEKU  2)

1.PRAVOSUĐE U PODRINJU 1900-1914

1.1 Organizacija sudova u Srbiji 1900-1914

Organizacija sudova u periodu od početka XX veka pa do Prvog svetskog rata, zasniva se na Zakonu o ustrojstvu sudova od 20. februara 1865.godine i zakona o izmenama i dopunama ovog Zakona od 17.aprila 1890.godine. Ta organizacija je osnažena Ustavom Kraljevine Srbije od 1903.godine. Do 1912. godine, u Srbiji je bilo ustrojeno 26. prvostepenih sudova, Apelacioni sud, Kasacioni sud i veliki broj opštinskih (seoskih) sudova. U svakom prvostepenom sudu je moralo biti najmanje tri sudije, računajući i predsednika, jedan sekretar, potreban broj pisara i ostalog osoblja. Sud je imao jedno ili više odeljenja.

Šabački prvostepeni sud sa sedištem u Šapcu, obuhvatao je svojom mesnom nadležnošću srezove: Mačvanski, Pocerski i Posavo-tamnavski. Na ovoj teritoriji je bilo 57 opštinskih sudova, u Mačvanskom srezu 30. Prvostepeni sudovi su sudili krivične, građanske, pupilne i trgovačke predmete, kao i u periodu posle 1865.godine. U krivičnim predmetima, sudili su sva zločinstva i prestupljenja, koja nisu Zakonom data "u nadležnost osobenih sudova ili vlasti". Ove predmete sudilo je veće od trojice sudija. U periodu od 1900. do kraja 1914. godine, u prvostepenim sudovima kadrovska popunjenost je bila potpuna i u skladu sa Zakonom o ustrojstvu sudova i Zakonom o sudijama. Šabački prvostepeni sud je u ovom periodu imao predsednika suda i pošest sudija, od kojih je jedan bio "sudija za nesporna dela", po jednog sekretara, računovođu i veći broj pisara i ostalih činovnika U ovom sudu je u ovom razdoblju ukupno radilo: predsednik suda - četiri, članova suda - sudija 24, sekretara - deset, računovođa - šest, pisara i ostalih činovnika -53. Sud u prvim godinama, pored kadrovskih problema, ima i poteškoća oko smeštaja. Svakako najveće teškoće su nastale zbog ratnih prilika, a naročito kada je počeo Prvi svetski rat (jul 1914.godine). Zbog ratnih prilika, nisu sačuvani pisani tragovi o radu Suda u tim ratnim godinama, sem nekih predmeta.

2. Pravosuđe u Podrinju 1918-1944.

2.1. Organizacija sudova 1918-1944.

    Vidovdanski ustav iz 1921.godine postavio je temelj modernoj organizaciji pravosuđa. Članom 109. Ustava, proglašava se nezavisnost sudstva: "Sudovi su nezavisni. U izricanju pravde oni ne stoje ni pod kakvom vlašću no sude po zakonima". U istoj odredbi propisuje se "da sudovi i sudske nadležnosti mogu ustanoviti samo zakonom", a zabranjuje se uspostavljanje vanrednih sudova. Zakon o uređenju redovnih sudova iz 1929.godine. ustalio je sistem pravosuđa u državi. Redovni sudovi bili su sreski, okružni, trgovački, apelacioni i Kasacioni sud.

2.2. Organizacija sudova  u Podrinju 1918-1944.

     Na početku ovog perioda na području Podrinskog okruga ostala je organizacija sudova iz predratnog perioda, uz osnivanje sreskih - gradskih sudova (istražni i izvršni) u Šapcu i Loznici. Dakle, postojala su dva prvostepena suda (u Loznici i Šapcu), tri sreska - gradska suda (u Bogatiću, Šapcu i Loznici) do ukidanja 1926. godine, i opštinski sudovi u svim opštinama. Loznički prvostepeni sud je prestao da radi 1931. godine, ali je 1938. godine osnovan Okružni sud u Loznici, dok je Šabački prvostepeni sud pretvoren u Okružni sud od 1931.godine, kada su osnovani i počeli da rade i sreski sudovi (u Šapcu, Loznici, Bogatiću, Vladimircima, LJuboviji i Krupnju). U ovom periodu menjao se broj i status opštinskih sudova.

2.3. Okružni sud u Šapcu od 1931. do 1944.

     Zakonom o uređenju redovnih sudova iz 1929.godine u Jugoslaviji je uspostavljen sistem pravosuđa i utvrđeno da su redovni sudovi sreski, okružni, trgovački, apelacioni i Kasacioni sud. Međutim, u Srbiji realizacija ovog Zakona u odnosu na organizaciju sudova počinje tek na osnovu Zakona o ustanovljenju sreskih i okružnih sudova na području Apelacionog suda u Beogradu, od 26. novembra 1930.godine. Okružni sud sa sedištem u Šapcu imao je nadležnost na području Podrinskog okruga, u Drinskoj Banovini. Stvarna nadležnost ovog suda je utvrđena kao i ostalih okružnih sudova, u čl. 14 Zakona o uređenju redovnih sudova u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca iz 1929.godine. U 1939. godini Okružni sud u Šapcu je imao predsednika suda, jedanaest sudija, osam sudijskih pripravnika, pet arhivskih činovnika, sedam zvaničnika, osam služitelja i sedam dnevničara, Što predstavlja dosta brojan kolektiv, iako je sudu smanjena mesna nadležnost a i nadležnost u drugom stepenu. Sud je 1938.godine nastavio rad u svojoj zgradi, a u njoj je bio smešten i Sreski sud u Šapcu. U septembru 1944.godine Okružni sud u Šapcu je imao predsednika suda i četrnaest sudija.

3. Okružni sud u Šapcu 1944-1949.

3.1. Osnivanje Okružnog narodnog suda u Šapcu

    Na dan 5. decembra 1944. godine Narodnooslobodilačka skupština Podrinskog okruga u Šapcu izabrala je Okružni narodni sud u Šapcu od deset članova. Sastav Suda bio je; Uroš Slavković, sudija iz Šapca (predsednik), Dušan Đurašević, sudija iz Loznice, Ilija Brkić, zemljoradnik iz Glušaca, LJubisav Mitić, zemljoradnik iz Komirića, Cveja Jevtić, zemljoradnik iz M. Bošnjaka, Dragomir Subotić zemljoradnik iz Dragodola, Vasa Babić zemljoradnik iz N. Sela. Radosav Jakšić, opančar iz Šapca, Sava Jelić, zemljoradnik iz P. Dobrića i Radmila Miljković, student iz Šapca. Na sledećoj sednici Skupštine izabrana su još dvojica sudija i to: Dušan Đorđević, sudija iz Šapca i Luka Stević, zemljoradnik iz Mojkovića.

    Okružni narodni sud u Šapcu počeo je da radi 30.decembra 1944.godine.

3.2. Rad Okružnog suda do 1. jula 1949. godine

    Smeštajni uslovi suda bili su veoma nepovoljni jer su u zgradi Okružnog suda smešteni i Okružni i Sreski sud u Šapcu. Tehnička opremljenost bila je na nivou oskudice, bez pisaćih mašina, hartije i drugog pisaćeg pribora. Nedostatak službenika, a naročito stručno osposobljenih za rad, predstavljao je veliki problem.

    U cilju efikasnijeg rada svih narodnih sudova, ministar pravde i Vrhovni sud Srbije su upućivali okružne sudove da konkretno i češće vrše nadzor nad sreskim narodnim sudovima na svom području. Predsednik Okružnog suda u Šapcu je lično i na drugi način, svakog meseca, a kasnije svaka tri meseca, vršio uvud u rad sreskih sudova. Sreski sudovi su dostavljali pisane izveštaje svakog meseca, a prethodno su ih razmatrali  i usvajali na konferenciji suda. Nadzor i uvid Okružnog suda nad sreskim sudovima se odnosio na uslove rada, radnu disciplinu, kvalitet i kvantitet rada, uz zahtev da se sistematski i organizovano izučavaju novi propisi i "politika nove vlasti".

3.3. Ukidanje Okružnog suda u Šapcu 1949. godine

    Zakonom o uređenju narodnih sudova, čl. 52, na predlog ministra za pravosuđe, Vlada NRS donela je Uredbu o ukidanju postojećih i osnivanju novih okruŠnih sudova na teritoriji NRS, izuzev Okružnog suda za grad Beograd. Ova Uredba je doneta i stupila na snagu 11.juna 1949. godine. NJome je ukinut i  Okružni sud u Šapcu a njegova nadležnost je prešla na novoosnovani Okružni sud  Oblasti beogradske sa sedištem u Beogradu, koji je dobio mesnu nadležnost na području sreskih sudova u Bogatiću, Loznici, Vladimircima i Šapcu. Područje Azbukovačkog sreza, odnosno Sreskog suda u LJuboviji, pripalo je pod mesnu nadležnost novoosnovanog Okružnog suda u Titovom Užicu.

    Okružni sud u Šapcu prestao je sa radom 1. jula 1949. godine. Ovo stanje trajalo je do 1. avgusta 1951.godine.

4. Okružni sud u Šapcu od 1951. do 2000. godine

4.1. Organizacija i nadležnost Suda

    Sud je počeo da radi 1. avgusta 1951.godine. Područje mesne nadležnosti Suda obuhvatalo je teritoriju tadašnjih srezova Pocerskog, Posavotamnavskog, Mačvanskog, Jadranskog, Azbukovačkog i Rađevskog, sa 290.387 stanovnika. Istovremeno to je bilo područje madležnosti sreskih sudova sa sedištem u Bogatiću, Vladimircima, Krupnju, Loznici, LJuboviji i Šapcu. Područje nadležnosti suda smanjilo se pri utvrđivanju granice Autonomne Pokrajine Vojvodine 1955.godine, kada je opština Mačvanska Mitrovica sa šest sela iz sreza Mačvanskog pripojena srezu Sremske Mitrovice. U vreme razvoja samoupravljanja došlo je i do usitnjavanja pravosudnih organa (sudova, javnih tužilaštava), pa je na području Okružnog suda u Šapcu osnovan Sreski sud u Koceljevi, koji je počeo sa radom 15. februara 1961. godine.

    U Socijalističkoj Republici Srbiji donet je Zakon o redovnim sudovima, 11. novembra 1977.godine, kojim je u parničnom postupku učinjena značajna promena u preraspodeli nadležnosti između opštinskih i okružnih sudova. Okružnim sudovima, kao prvostepenim, ostalo je da sude: sporove o utvrdjivanju i osporavanju očinstva i materinstva: sporove o postojanju, nepostojanju i poništaju braka i razvod braka; a skoro sva ostala materija preneta je na opštnske sudove. Okružni sud je pretežno drugostepeni i rešava upravne sporove u malom obimu. Zakonom o izmeni i dopuni Zakona o redovnim sudovima od 28. novembra 1981. godine, čl. 23 stav 1, proŠirena je nadležnost okružnih sudova u upravnoj materiji, u odnosu na upravne akte organa MRZ i Republičke zajednice penzionog i invalidskog osiguranja. Međutim, Okružni sud u Šapcu nije imao predmete upravnih akata MRZ, jer je sedište ove Zajednice bilo u Valjevu, pa je te predmete radio Okružni sud u Valjevu. Zakonom o redovnim sudovima iz 1989. godine na opštinske sudove preneti su i sporovi o postojanju, nepostojanju i poništaju braka, razvodu braka kao i sporovi o utvrdjivanju i osporavanju očinstva i materinstva. Okružni sudovi su drugostepeni, a kao prvostepeni rešavaju sporove iz autorskog prava i sporove koji se odnose na zaštitu ili upotrebu pronalazaka, uzoraka, modela ili žigova ili prava na upotrebu firme.

4.2. Kadrovi u Okružnom sudu

    Od kadrova u sudu, a naročito sudija, zavisi zakonitost i efikasnost sudske funkcije. Sudije moraju biti visoko stručnih i moralnih kvaliteta, u odlučivanju nezavisni i samostalni ali potrebnog broja u sudu, da bi posao obavljali ažurno. Broj sudija mora da prati odgovarajući broj pravnika (stručnih saradnika i pripravnika) i ostalog osoblja u sudu. Položaj sudija, na prvom mestu, zavisi od toga od kojih kadrova se biraju, ko ih bira i na koji način. Zakon o sudovima, od 1991. godine, radikalno je izmenio uslove i način izbora sudija. Član 3 glasi: "Predsednike sudova, sudije i sudije porotnike bira i razrešava Narodna skupština". Zakon po prvi put posle Drugog svetskog rata, propisuje da je sudijska funkcija stalna, a predsednici sudova i sudije porotnici se biraju na četiri godine i mogu ponovo biti birani.

 U periodu od 21.09.2001. godine do 08.02.2002. godine Okružni sud u Šapcu nije imao predsednika suda a u tom periodu je funkciju zamenika predsednika suda obavljao sudija Okružnog suda Gojko Lazarev.

Od 1900.godine do1999.godine u Okružnom sudu u Šapcu je bilo predsednika 20  a 175 sudija.

U vremenu od 1900. do 1931. godine i potom od 1938. do 1944.godine postojao je i Okružni sud u Loznici i u tom periodu bilo je predsednika 9 a sudija 55, a van ovog vremena u XX veku pa i danas Okružni sud u Šapcu je jedini sud na području Podrinja,( 8 opština ) , sada Okrug Mačvanski.

Od 1931.godine u Srbiji, pa i na području Podrinja počeli su da rade Sreski sudovi  
( Šabac, Loznica, Bogatić, Vladimirci, Krupanj i LJubovija) da bi od 1963.godine dobili naziv Opštinski , a osnovan je i sud u Koceljevi, tako da i danas ima sedam .

Opštinski ( primiliterni , seoski ) sudovi su prestali da postoje u Srbiji početkom 1945.godine .

2) Podaci iz knjige Pravo, pravda i pravosuđe u Podrinju.